آرتروز زانو یکی از شایع‌ترین بیماری‌های مفصلی است که زندگی بسیاری از افراد را به‌ویژه در سنین میانسالی و پیری تحت تاثیر قرار می‌دهد. این بیماری با تخریب تدریجی غضروف مفصلی همراه است و می‌تواند موجب درد مزمن، کاهش حرکت مفصل و ناتوانی در انجام فعالیت‌های روزمره شود. در سال‌های اخیر با پیشرفت‌های گسترده در علم پزشکی، روش‌های مختلفی برای درمان آرتروز زانو توسعه یافته‌اند که بسته به شدت بیماری و شرایط جسمی بیمار قابل انتخاب و استفاده هستند. در این مقاله از دکتر صنعت کار، به بررسی کامل و جامع درمان آرتروز زانو پرداخته می‌شود و تمامی گزینه‌های درمانی شامل روش‌های خانگی، دارویی، فیزیوتراپی، تزریقات داخل مفصلی، درمان‌های جایگزین و جراحی‌های پیشرفته معرفی می‌شوند.
آشنایی با آرتروز زانو
آرتروز زانو به فرسایش تدریجی غضروف مفصلی گفته می‌شود که منجر به کاهش انعطاف و حرکت طبیعی زانو می‌شود. این وضعیت معمولا به آرامی پیشرفت می‌کند و با گذشت زمان شدت می‌گیرد. عواملی چون افزایش سن، وزن بالا، سابقه خانوادگی، صدمات قبلی به زانو و استفاده مفرط از مفصل از دلایل اصلی ایجاد این بیماری هستند. علائم شایع آن شامل درد، سفتی، تورم، کاهش دامنه حرکت و گاهی صدا دادن زانو هنگام حرکت است.
درمان‌های غیر دارویی برای آرتروز زانو
یکی از اولین اقدامات در درمان آرتروز زانو تغییر سبک زندگی است. کاهش وزن نقش مهمی در کاهش فشار وارده بر مفصل زانو دارد. حتی کاهش اندک وزن می‌تواند به طرز چشمگیری علائم بیماری را بهبود بخشد. علاوه بر آن، فعالیت بدنی منظم مانند پیاده‌روی سبک یا شنا به حفظ انعطاف مفصل و جلوگیری از پیشرفت آرتروز کمک می‌کند.
استفاده از وسایل کمکی مانند عصا، زانوبند یا کفش‌های طبی نیز می‌تواند فشار وارد بر زانو را کاهش دهد و عملکرد مفصل را بهبود بخشد. همچنین گرم کردن مفصل با استفاده از پد گرم‌کننده یا کیسه آب گرم به تسکین درد و کاهش خشکی مفصل کمک می‌کند. در برخی موارد، استفاده از سرما درمانی به ویژه در مواقع تورم مفصل موثر است.
فیزیوتراپی و تمرین‌های توان‌بخشی
فیزیوتراپی نقش مهمی در درمان آرتروز زانو دارد. تمرین‌های فیزیوتراپی با هدف تقویت عضلات اطراف مفصل زانو به ویژه عضلات چهارسر ران طراحی می‌شوند که باعث بهبود ثبات مفصل و کاهش فشار مستقیم بر روی غضروف آسیب‌دیده خواهد شد. تمرین‌های کششی برای افزایش دامنه حرکتی مفصل، تمرین‌های تعادلی برای بهبود پایداری بدن و تمرین‌های قدرتی برای تقویت عضلات از جمله برنامه‌های رایج در فیزیوتراپی هستند.
همچنین استفاده از تجهیزات فیزیوتراپی مانند اولتراسوند، تحریک الکتریکی عضلات و لیزر درمانی می‌تواند در کاهش درد و التهاب مؤثر باشد.
درمان دارویی آرتروز زانو
داروها بخش مهمی از درمان آرتروز زانو را تشکیل می‌دهند. داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی که به شکل خوراکی، پماد یا ژل مصرف می‌شوند برای تسکین درد و کاهش التهاب مفید هستند. همچنین برخی داروهای مکمل مانند گلوکزامین و کندرویتین ممکن است در برخی بیماران به کاهش سرعت تخریب غضروف کمک کنند.
در موارد شدیدتر، پزشک ممکن است داروهای قوی‌تری مانند کورتیکواستروئیدها یا مهارکننده‌های خاص التهابی تجویز کند. استفاده منظم و درست از داروها طبق تجویز پزشک و رعایت موارد ایمنی می‌تواند تا حد زیادی از درد و پیشرفت بیماری جلوگیری کند.
تزریقات داخل مفصلی زانو
از دیگر روش‌های درمانی موثر می‌توان به تزریقات داخل مفصلی اشاره کرد. یکی از این تزریقات استفاده از داروی کورتون است که التهاب را در مدت کوتاه کاهش می‌دهد. البته تزریق مکرر کورتون توصیه نمی‌شود چرا که ممکن است باعث ضعیف شدن ساختارهای مفصل شود.
تزریق ژل یا اسید هیالورونیک یکی دیگر از روش‌های نوین است که به بهبود روانکاری مفصل و کاهش سایش کمک می‌کند. این روش برای بیمارانی که هنوز نیاز به جراحی ندارند بسیار موثر است. در سال‌های اخیر تزریق پلاسمای غنی از پلاکت یا پی آر پی و تزریق سلول‌های بنیادی نیز مورد توجه قرار گرفته‌اند که با هدف بازسازی بافت مفصلی و کاهش التهاب به کار می‌روند.
درمان‌های مکمل و جایگزین
درمان‌های جایگزین نیز در درمان آرتروز زانو می‌توانند نقش مکمل داشته باشند. طب سوزنی از جمله روش‌های سنتی شرقی است که در کاهش درد مفصل زانو و بهبود گردش خون مؤثر شناخته شده است. همچنین ماساژ درمانی، روغن‌مالی موضعی با روغن‌های گیاهی و استفاده از مکمل‌های غذایی نظیر امگا سه یا زردچوبه می‌تواند در کاهش التهاب و بهبود عملکرد زانو مفید باشد.
اوزون‌درمانی یکی از روش‌های جدید و نوظهور در درمان آرتروز زانو است که با تزریق گاز اوزون به مفصل باعث کاهش التهاب، بهبود تغذیه بافتی و کاهش درد می‌شود. این روش هنوز در حال بررسی و تحقیق است ولی نتایج اولیه آن امیدوارکننده بوده‌اند.
روش‌های جراحی در درمان آرتروز زانو
در صورتی که درمان‌های غیرجراحی موفقیت‌آمیز نباشند و درد و ناتوانی به مرحله‌ای برسند که کیفیت زندگی بیمار را به شدت کاهش دهد، روش‌های جراحی پیشنهاد می‌شوند. یکی از این روش‌ها آرتروسکوپی است که برای تمیز کردن مفصل، خارج کردن قطعات غضروفی آسیب‌دیده و صاف کردن سطح مفصلی انجام می‌شود.
در موارد پیشرفته، جراحی تعویض مفصل زانو یا آرتروپلاستی انجام می‌شود. در این جراحی، مفصل آسیب‌دیده با یک مفصل مصنوعی جایگزین می‌شود که باعث بازگشت تحرک و کاهش درد می‌شود. این عمل با موفقیت بالا همراه است و بسیاری از بیماران پس از آن به زندگی فعال‌تری بازمی‌گردند.
پیشگیری و مراقبت‌های بلندمدت
هرچند درمان‌های متعددی برای آرتروز زانو وجود دارد ولی پیشگیری همچنان بهترین رویکرد در برابر این بیماری است. حفظ وزن سالم، تغذیه مناسب سرشار از ویتامین دی و کلسیم، انجام تمرینات منظم، جلوگیری از آسیب‌های مفصلی و اصلاح وضعیت بدن در طول فعالیت‌های روزانه نقش مهمی در پیشگیری از بروز یا تشدید آرتروز دارند.
همچنین مراجعه منظم به پزشک، بررسی وضعیت مفصل و پیگیری مداوم درمان‌ها باعث می‌شود روند بیماری تحت کنترل باقی بماند و از بروز عوارض پیشرفته جلوگیری شود.
نتیجه‌گیری
آرتروز زانو یک بیماری مزمن ولی قابل مدیریت است که با رویکردی چندجانبه شامل تغییر سبک زندگی، درمان‌های فیزیکی و دارویی، استفاده از روش‌های مکمل و در صورت لزوم جراحی می‌توان کیفیت زندگی بیماران را بهبود بخشید. تشخیص به‌موقع و شروع زودهنگام درمان اهمیت زیادی دارد زیرا مانع از پیشرفت بیماری و کاهش عملکرد مفصل می‌شود. بنابراین آگاهی از روش‌های درمانی و مشورت با پزشک متخصص به افراد کمک می‌کند تا بهترین مسیر درمانی را برای وضعیت خاص خود انتخاب کرده و از درد و ناتوانی جلوگیری کنند.
